نشست نقد و بررسی کتاب «گفتمان تقریب مذاهب اسلامی در مصر» در سالن کنفرانس دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی برگزار شد
نشست نقد کتاب «گفتمان تقریب مذاهب اسلامی در مصر با تأکید بر جایگاه دانشگاه الازهر »، با حضور دکتر منوچهر ایزدی‌نیا نویسنده اثر، برگزار شد. این نشست نقد کتاب، روز یکشنبه ساعت 3۰: 1۰ با حضور نویسنده کتاب، دکتر منوچهر ایزدی‌نیا، دکتر رسول زرچینی استاد مدعو دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی به‌عنوان منتقد، و دبیری دکتر عبدالله فرهی عضو هیئت‌علمی دانشگاه مذاهب اسلامی، در سالن کنفرانس دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی برگزار شد.
دبیر نشست، دکتر عبدالله فرهی، عضو هیئت‌علمی دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی، در ابتدا ضمن معرفی فعالیت‌های علمی و پژوهشی نویسنده کتاب، اظهار داشت: دکتر ایزدی‌نیا از دانش‌آموختگان رشته تاریخ اسلام در مقطع دکترای دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی هستند. کتاب «گفتمان تقریب مذاهب اسلامی در مصر» برگرفته از رساله دکتری ایشان در همین دانشگاه است و ایشان هم‌اکنون از اساتید مدعو دانشگاه به شمار می‌روند.
در ادامه، دکتر منوچهر ایزدی‌نیا ضمن سپاسگزاری از دبیر و منتقد نشست و همچنین از اساتید خود در به ثمر رساندن این اثر، در معرفی کتاب خود گفت:
در میان آثار منتشر شده درباره تقریب مذاهب، تا آنجایی که این‌جانب بررسی کرده‌ام، تاکنون اثری بر اساس نظریه تحلیل گفتمان نوشته نشده و این کتاب نخستین اثر در زمینه است که بر اساس تحلیل گفتمان و آرای دو اندیشمند برجسته، لاکلا و موفه، شکل‌گرفته است. مؤلفه‌های اصلی در این گفتمان: مفهوم مفصل‌بندی، دال و مدلول، منطق تفاوت و اختلاف، زنجیره هم‌ارزی، هژمونی و خصم تمام‌عیار و خصم رقیب است . این مؤلفه‌ها به‌منظور آشنایی خوانندگان در فصل نخست کتاب تبیین شده است.
این پژوهشگر حوزه تقریب، ضمن تبیین شکل‌گیری دارالتقریب مصر به سبب تلاش‌ها و کوشش‌های عالمان دینی از جمله شیخ محمدتقی قمی و شیوخ دانشگاه الازهر، افزود: محتوای کتاب در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول به زمینه‌ها و عوامل اندیشه تقریب خود با زیرفصل‌های متعددی پرداخته است. به دلیل وجود اختلافات میان مذاهب اسلامی، در ادامه همین فصل به منطق اختلاف‌ها نیز اشاره‌شده است. منطق تفاوت‌ها به تفاوت‌های میان مذاهب شیعه و اهل سنت در جهان اسلام، اختلافات موجود در میان عالمان مذهب شیعه ، و تفاوت‌های موجود در میان عالمان مذاهب اهل سنت می‌باشد.
این استاد مدعو دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی در ادامه تصریح کرد:غلبه عالمان اصولی مانند آیت‌الله بهبهانی بر عالمان اخباری‌گرای شیعه یکی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری مرجعیت شیعه بود که این امر زمینه ارتباط عالمان شیعه با حاکمان خود، سپس تعامل با اندیشمندان اهل سنت در جهان اسلام را فراهم آورد.
فصل دوم نقش دانشگاه الازهر در تقویت مفصل‌بندی گفتمان تقریب مذاهب اسلامی را بررسی می کند و این فصل جایگاه مهمی در این کتاب دارد. دانشگاه الازهر از راه حضور عالمان برجسته، مفتی‌ها و شیوخ الازهر در این گفتمان تقریب و فعالیت این عالمان در سیاست‌گذاری آموزشی الازهر و مرجعیت دینی مصر که موجب تقویت هویت گفتمان تقریب، به‌ویژه انتشار اندیشه‌هایشان در مجله «رسالة الاسلام» و مجله «العرفان» شد، در تبیین هویت تقریب مذاهب تاثیر گزار بود.
فصل سوم، گفتمان‌های رقیب در جهان اسلام و به‌طور خاص در مصر، گفتمان ملی‌گرایی عربی، گفتمان تجددطلبی و گفتمان ناصریسم بررسی شد. این گفتمان‌ها برآمده از عوامل و زمینه‌های سیاسی و فرهنگی مصر بوده و در خلأ شکل نگرفته‌اند.
فصل پایانی، به عوامل و جریان‌های داخلی و خارجی مؤثر در تضعیف گفتمان تقریب مذاهب اسلامی در مصر و زمینه‌های افول این گفتمان اشاره دارد.
در ادامه، دکتر رسول زرچینی، دانش‌آموخته دکترای سیاست‌گذاری فرهنگی دانشگاه خوارزمی، ضمن تقدیر از تلاش‌ها و کوشش‌های نویسنده، با نقد کتاب در سه ساحت ساختاری، روشی و محتوایی اظهار داشت: درحالی که محتوای کتاب تخصصی است، شاید دانشجویان کارشناسی و مخاطبان عمومی نتوانند بهره کافی از آن ببرند.
این پژوهشگر حوزه تقریب مذاهب اسلامی، ضمن تحسین نویسنده در به‌کارگیری تحلیل گفتمان در این اثر و مزایای این رویکرد تحلیلی افزود: در کتاب، مفاهیم تحلیل گفتمان بهترین روش برای ورود به این عرصه بوده است.
این استاد مدعو دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی در ادامه نقدهای محتوایی خود بر کتاب افزود:
البته ایده کتاب مبنی بر اینکه غلبه عالمان اصولی شیعه بر اخباریگری یکی از عوامل و زمینه‌های شکل‌گیری گفتمان تقریب مذاهب اسلامی بوده است، شاید ایده‌ای جامع و کامل نباشد و تمامی علمای اصولی شیعه را شاید نتوان تقریب گرا دانست.
سپس دکتر منوچهر ایزدی‌نیا ضمن تشکر از نقدهای دکتر زرچینی بیان کرد:
در خصوص نقد ساختاری، مخاطب این کتاب محدود به قشر خاصی نبوده است و تلاش می‌شود در آینده درس‌نامه‌ای از آن استخراج شود. این پژوهشگر تاریخ اسلام در پاسخ به نقد محتوایی دکتر زرچینی افزود: ما جریان غالب اصولی در میان عالمان شیعه را مدد دهنده و یاریگر جریان تقریب می‌دانیم، زیرا بستر و شرایط را برای تعامل با جهان اسلام و دیگر مذاهب فراهم کرد.
در پایان نشست، ضمن پاسخ به پرسش‌های حاضران، از نویسنده کتاب، منتقد و شرکت‌کنندگان در این نشست علمی قدردانی شد.
نظر شما :